چگونه سلطان مواد مخدر افغانستان به پل پکن-کابل تبدیل شد؟

به گزارش صدای زرند به نقل از اقتصاد کرمان، به نوشته فارن پالیسی، بشیر نورزی، یکی از دوستان نزدیک رهبر افراط گرایان، با شرکت های چینی در افغانستان که دست کم برنده دو قرارداد معدنی و پتروشیمی شده اند، تفاهم سرمایه گذاری مشترکی منعقد کرده که به گفته منابع معدنی و امنیتی، این قراردادها چیزی بیشتر از پروژه های رانتی نبوده که هیچ کاری برای توسعه کشور فقرزده انجام نمی دهند.

طی دهه ها، شرکت های چندمیلیارددلاری تولید و صادرات هروئین طالبان بر بازار جهانی تسلط داشته اند. پیش از زندانی شدن، نورزی پدرخوانده تجارت هروئین بود که حتی گاهی پابلو اسکوبار افغانستان نامیده می شود. (اشاره به نام پادشاه کوکائین آمریکای جنوبی)

در سپتامبر ۲۰۲۲، نورزی که یکی از معتمدین هیبت الله آخوندزاده، فرمانده طالبان به شمار می آید، طی توافقی با دولت بایدن برای آزادی مارک فریکس، غواص سابق نیروی دریایی ایالات متحده تبادل شد.

محقق جاوید نورانی، کارشناس بخش معدن افغانستان به فارن پالیسی گفت که نورزی مانند یک قهرمان به خانه بازگشت و بلافاصله کسب وکار قدیمش را از سر گرفت. علی رغم نداشتن تخصص در فعالیت های معدنی، او با همکاری نزدیک با آخوندزاده قراردادهای معادن طلا و همچنین اکتشاف نفت و گاز در شمال افغانستان را از آن خود کرد. نورانی او را با محمد قاسم فهیم، جنگ سالاری بسیار قدرتمند که معاون رئیس جمهور افغانستان مقایسه کرد و گفت: نورزی مانند یکی از جنگ سالاران شده است.

نورانی گفت که موفقیت نورزی در تصاحب قراردادها برای شرکت خود به نام نفت و گاز افغان-چین، به لطف فرایند غیرشفاف مناقصه های افغانستان و مهم تر از همه، دوستی او با مقامات ارشد طالبان بود.

یک منبع آگاه گفت که نورزی با امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان که کنترل محکمی بر قراردادهای نفتی دارد نیز روابط نزدیکی دارد. شرکت نورزی قراردادی اکتشافی برای مطالعه پتانسیل های هیدروکربنی در نزدیکی آمودریا، مرز رودخانه ای افغانستان با کشورهای ازبکستان و تاجیکستان دارد. این منبع با اشاره به طالبان گفت: آن ها بسیار به نورزی مدیون هستند.

افشای حمایت آخوندزاده از گسترش تجارت دوست قدیمیش با اعلام پذیرش اعتبارنامه نماینده طالبان در پکن به عنوان سفیر افغانستان در چین همزمان شد که چین را عملاً به اولین کشوری تبدیل می کند که حکومت طالبان بر افغانستان را به رسمیت می شناسد. اسدالله بلال کریمی در ۳۰ ژانویه برای مراسم رسمی در تالار بزرگ خلق پکن به ده ها سفیر جدید پیوست. وانگ ونبین، سخنگوی وزارت امور خارجه چین آن را یک پروتکل دیپلماتیک عادی توصیف کرد.

اکنون به نظر می رسد که برنامه های دیرینه چین برای بهره برداری از منابع معدنی افغانستان مستقیماً با نیاز طالبان به پول و به رسمیت شناخته شدن دیپلماتیک که به دولتش مشروعیت جهانی می دهد، مرتبط است.

از زمان تسلط بر افغانستان در آگوست ۲۰۲۱، طالبان پول های نقد و کمک های بشردوستانه را به سرقت برده که قبلاً نیز توسط فارن پالیسی گزارش شده و بازرس ویژه کل بازسازی افغانستان، مرجع نظارتی دولت ایالات متحده بر این کشور نیز آن را تأیید کرده است. از زمان بازگشت طالبان به قدرت، روابط دیرینه آن ها با حزب کمونیست چین به قراردادهای شرکت های معدنی چینی که صدها میلیون دلار درآمد داشته اند، انجامیده است.

به نظر می رسد دولت چین که حدود یک میلیون مسلمان اویغور را در اردوگاه های کار اجباری حبس کرده است، با منش افراطی طالبان مشکلی ندارد. شورای امنیت سازمان ملل متحد بارها از روابط طالبان با القاعده و سایر سازمان های تروریستی ممنوعه گزارش داده است.

انگیزه چین فراتر از دسترسی به مواد معدنی استراتژیک است. افغانستان در طرح زیرساخت جهانی ابتکار کمربند و جاده پکن که از طریق آن، محصولات تولیدی چینی با گذر از آسیای مرکزی به بازارهای اروپایی صادر می شوند، جایگاه مهمی دارد.

پکن همچنین با دنبال کردن دو هدف، فناوری و تجهیزات نظارتی را با طالبان به اشتراک گذاشته است؛ طالبان می توانند به شکلی مؤثرتر دشمنان خود را ردیابی کرده و آژانس های امنیتی چین نیز می توانند اویغورهای عضو در گروه ضدچینی جنبش اسلامی ترکستان شرقی که وابسته به طالبان هستند را شناسایی کنند.

اعتقاد بر این است که آخوندزاده از حملات گروه تحریک طالبان پاکستان به اهداف غیرنظامی، پلیس و نظامی در پاکستان نیز حمایت می کند. تحریک طالبان پاکستان، مانند بسیاری دیگر از گروه های جهادی و تروریستی فراملی، تحت الحمایه امارت اسلامی افغانستان بوده و در عین حال، برای کنترل مناطق قبیله ای شمال غرب پاکستان مبارزه می کنند.

به قدرت رسیدن طالبان چالش های امنیتی زیادی بر سر راه کشورهای همسایه از جمله چین قرار داده که علی رغم روابط نزدیک چندین دهه ای با این گروه، هنوز کاملاً از افراط گرایی آن در امان نیست. پکن میلیاردها دلار برای طرح کمربند جاده در پاکستان تخصیص اعتبارات دیده اما مردم و تأسیساتش در افغانستان و پاکستان هدف حمله طالبان قرار گرفته اند.

بازگشت نورزی به کسب وکار مواد مخدر باعث حفظ جریان پول به خزانه یکی از ثروتمندترین کارتل های جهان می شود. به گفته یک منبع، بیشتر فعالیت های تجاری نورزی در کمربند خشخاش جنوبی به مرکزیت استان هلمند است؛ جایی که او زمین های بسیاری در اختیار داشته و تجارت خود را مانند یک میلیاردر زاغه نشین بمبئی اداره می کند.

نورزی که قبایل نورزی را رهبری می کند، با بسیاری از رهبران طالبان رابطه خویشاوندی دارد. او از اولین و بزرگ ترین حامیان مالی این گروه بوده است. نورزی دارای نفوذ سیاسی درون طالبان بوده و قبل از دستگیری در سال ۲۰۰۵ به دلیل قاچاق هروئین، به عنوان واسطه طالبان با ایالات متحده عمل می کرد.

برخی از چهره های دولت قبلی شک داشتند که آزادی او مشروط به این بوده که بار دیگر نقش رابط واشنگتن و طالبان را بازی کند. با این حال، حرکت او به تجارت معدن می تواند نشان دهد که او دیگر آدم واشنگتن نبوده و در عوض، چین را منبع مالی جدیدی می بیند که طالبان را در قدرت نگه خواهد داشت.

از آنجایی که آخوندزاده تولید خشخاش را ممنوع کرده، حرکت طالبان به بازار پردرآمدتر مت آمفتامین (شیشه) راحت تر شده است. شیشه محصول گیاه افدرا است که به صورت طبیعی در افغانستان می روید. همچنین می توان آن را با مواد شیمیایی ارزان قیمت و در دسترس تهیه کرد. به هر روشی که تولید شود، بسیار ارزان تر از هروئین خواهد بود و بازده آن بسیار بالاتر است. در حال حاضر، ممنوعیت تولید خشخاش منجر به افزایش چشمگیر تولید شیشه شده است. مرزبانان ایرانی در ۲ ژانویه اعلام کردند که در عملیات اخیر خود موفق شدند ۱۷۱ کیلوگرم ماده مخدر افغانی کشف و ضبط کنند.

سرمایه گذاری های تجاری جدید نورزی یادآور این بوده که از دیرباز، فساد یکی از مشخصه های بخش معادن افغانستان است. طی ده ها سال، به مردم افغانستان گفته شده که ذخایر عظیم منابع (از زغال سنگ، مس و آهن گرفته تا سنگ های قیمتی، لیتیوم، مرمر، طلا و خیلی چیزهای دیگر) آماده است تا کشورشان را به سوی رفاه سوق دهد. در عوض، جنگ ۲۰ساله و فقدان زیرساخت ها بازیگران بزرگ را از معادن این کشور دور نگه داشت؛ در حالی که طالبان از خشونت به عنوان پوششی برای غارت بزرگ این منابع استفاده کرد.

به نظر می رسد نورزی از طریق کانال های شبه رسمی که اکنون توسط طالبان کنترل می شود، به این سنت ادامه خواهد داد. شرکت او یک قرارداد سه ساله ۳۱۰ میلیون دلاری برای توسعه ذخایر طلای سامتی در استان شمالی تخار، امضا کرده است.

طبق قرارداد شرکت افغان-چین با طالبان، ۵۶ درصد از سود به دولت افغانستان تعلق دارد و برنامه ریزی شده که توسعه آن ظرف سه ماه آینده آغاز شود. نورانی این قرارداد را غیرحرفه ای و غیرواقعی خواند و گفت که قبل از شروع استخراج، هر شرکت معدنی به سال ها آزمایش، برنامه ریزی و آماده سازی نیاز دارد.

به گزارش اکوایران،نورانی گفت که در این سناریوی رانتی، معدن توسعه نمی یابد، هیچ سودی به دولت افغانستان نمی رسد، شغلی ایجاد نمی شود و تمام سرمایه گذاری های پیمانکاران فرعی کوچک از بین می رود.

همه بازنده این ماجرا هستند، به جز نورزی و همفکرانش در طالبان.