سابقه عکاسی در زرند

در این مطلب که بر گرفته از کتاب از زراوند تا زرند به نویسندگی مهدی سهرابی زرندی است به سابقه عکاسی در زرند اشاره می کنیم.

به گزارش صدای زرند، قبل از پرداختن به سابقه عکاسی در زرند، لازم است اشاره مختصری به سابقه عکاسی در ایران و کرمان شود.

گویا اولین کسی که دوربین عکاسی را به ایران آورد یک شخص انگلیسی در زمان ناصرالدین شاه بوده و از قرار معلوم شخص شاه نیز بسیار علاقمند به عکاسی بوده و به همین منظور شخصاََ فن عکس برداری را از این انگلیسی آموخته و از زنان حرمسرا شخصأ عکس میگرفته.
اما از پیشگامان اصلی در ایران باید از «میرزا محمدخان حشمت الممالک» نام برد. وی دومین فرزند دوست علی خان نظام الدوله معیرالممالک، در سال ۱۲۳۸ شمسی متولد شد، پس از مسافرت به فرانسه و تشویق و ترغیب برادرش دوست محمد خان نسبت به هنر عکاسی علاقه مند گردید و به همراه برادر به آموختن این هنر پرداخت. او در مراجعت انواع دوربین ها و لوازم عکاسی را با خود به ایران آورد و عکاس خانه اختصاصی ایجاد کرد. هنر وی و برادرش موجب شد تا تعداد زیادی عکس از اندرون و بانوان آن دوره برداشته شود. زیرا در آن زمان جایز نبود که جز عکاسان محرم، از بانوان و حرم خانه عکس برداری کنند. علاقه حشمت الممالک باعث شد تا دو سفر دیگر هم به اروپا انجام دهد، در سفر دوم (۱۳۱۷ قمری) مدتی نزد «والری» و «نادار» عکاسان مشهور جهان در آن زمان به هنر آموزی پرداخت. وی در سال ۱۲۱۵ شمسی درگذشت.

برای نخستین بار معیرالممالک و حشمت الممالک برای عکاس خانه اختصاصی خود دو دستگاه اگر اندیسور، به ایران آوردند، یک دستگاه با پیل های الکتریکی کار میکرد و دستگاه دیگر به وسیله چراغ نفتی. قبل از آن شیشه عکس هایی را که می خواستند بزرگ کنند به خارج می فرستادند.
از ورود هنر و فن عکاسی به کرمان نسبت به سایر بلاد ایران با تأخیر صورت گرفت. میرزاحسین عکاس را میتوان به عنوان بنیان گذار عکاسی کرمان نام برد. هر چند وی کرمانی نبود اما به واسطه ازدواج خواهرش با حاج محمد کریم خان ابراهیمی در این دیار رحل اقامت افکند. به احتمال زیاد عکاسی را در سفر به بمبئی فرا گرفت و پس از بازگشت به کرمان رسما به عکاسی پرداخت و عمر طولانی داشته و پس از فوتش، پسر بزرگش به صورت جنبی کارش را ادامه داد. او به موسیو عکاس معروف شد. کار اصلی وی در آموزش و پرورش و نام خانوادگی صفوی را بر خود نهاده بود. در مورد وی اشعاری را که معمرین هنوز به خاطر دارند عدهای زمزمه می کردند.
بدین مضمون: آن جوانکی که عینکش کاس است، ابن حاج میرزا حسین عکاس است.

در همین زمان عکاس خانه «ابراهیمی» که بیشتر اختصاص به عکس گرفتن از خاندان ابراهیمی ها داشت در کرمان فعالیت داشت.
اما اوج و رواج عکاسی در کرمان توسط بهرام سهرابی بود. نام برده موفق به تأسیس اولین عکاس خانه عمومی در کرمان گردید. او از زرتشتیان کرمان بود و در سفر به هندوستان عکاسی را فرا گرفت.
تاریخ در ثبت وقایع سفر دوم رضاشاه به کرمان نامی از این عکاس کرمانی به میان آورده است.
از دیگر پیش گامان عکاسی کرمان باید از مشکوه نام برد هر چند پدر وی ساعت ساز بود اما وی به هنر عکاسی روآورد.
شایان ذکر است اولین عکاسی که اقدام به چاپ عکس فوری نمود، توسط عکاس خانه گنجعلی خان در کرمان بر پا شد.»
اما در خصوص سابقه عکس در زرند باید گفت، در گذشته افراد سرشناس و متنفذ از کرمان شخصی را که فن عکاسی بلد بود، به زرند می آوردند تا از آنها عکس بگیرد. اولین کسی که به زرند آمد و عکس از مردم (به ویژه از اقوام و خویشان خود) گرفت، شخصی بنام افتخار بوده است. البته ایشان هم پس از گرفتن عکس، فیلمها را برای ظهور و چاپ به تهران و پس از آماده شدن، آنها را به زرند می فرستاده است.
قبل از سالهای ۱۳۴۴ شمسی و حتی بعد از این سالها، عکاس حرفه ای در زرند نبود و چون دانش آموزان مدارس احتیاج به گرفتن عکس داشتند، لذا ناچار جهت تهیه عکس به کرمان می رفتند و چون این رفت و آمد در آن زمان مشکل بود، به پیشنهاد اولیای امر، عکاسی گلشن در کرمان به زرند می آمد و از دانش آموزان عکس برقی میگرفت و فیلمها را به کرمان می برد و بعد از چند روز عکس دانش آموزان را می فرستاد.
اولین عکاس زرندی، مرحوم صدیقه عسکری دختر مرحوم اسدالله عسکری بود. وی عکاسی فوری را با دوربین چوبی پایه دار – (که حدود یک متر آستین از پارچه سیاه داشت) انجام میداد. او همچنین روش ظهور فیلم دوربین های آن زمان را آموخت. اما چاپ عکس آن فیلم ها فقط به اندازه خود فیلم ممکن بود، آن هم با دستگاه چاپ. بعد از مدتی دستگاه آگراندسیمان به کرمان و بعد از مدتی به زرند وارد شد. طولی نکشید که مرحوم على آرقند که در عکاسی روزنامه اطلاعات (کرمان) نزد مجید فرهمند (عکاس اطلاعات در کرمان) کار می کرد، بنا به پیشنهاد مرحوم حسن سهرابی زرندی و موافقت مرحوم مهدی باختر (سرپرست روزنامه اطلاعات در استان کرمان)، به زرند آمد.

نمونه دوربین های «عکس فوری» قدیم زرند

در این زمان عکاسی در این شهر رونق بیشتری گرفت و با فراگیری اشخاص دیگری، منجمله مهدی سهرابی زرندی و بعد از آن حاج مهدی خوش (افتخاری)، به این هنر روی آوردند و در اندک زمانی با آگاهی مردم و احتیاج به این فن، تعداد عکاسان روز به روز افزوده گردید، تا اینکه در حال حاضر در هر خیابان چندین کارگاه عکاسی و ظهور و چاپ فیلمهای رنگی با دستگاههای مجهز مشغول به کار می باشند، که ذکر اسامی تمامی آنها به علت ازدیاد، در این مقال نمیگنجد.

انتهای پیام/