صنعت پسته در چه حالی است؟

به گزارش صدای زرند به نقل از اقتصاد کرمان، محسن جلالپور نوشت: برای اهالی کرمان اردیبهشت، ماه مهمی است. دهه اول این ماه که به پایان می رسد، می توانیم از باغ های پسته ارزیابی مختصری داشته باشیم و به تجربه می دانیم چقدر محصول خواهیم داشت. آن طور که از شواهد بر می آید، امسال برای باغ داران سال خوبی خواهد بود. کمتر درختان را سرما زد و بارندگی ها هم مناسب بود؛ بنابراین احتمال داده می شود که امسال در حدود ٢٠٠هزار تن محصول داشته باشیم.

سال گذشته تولید پسته آمریکا به بالای ۶۵٠ هزار تن رسید و ما حدود ١٨٠هزار تن تولید داشتیم. در صنعت پسته، آب همچنان مسأله اساسی است و این کمبود در همه استان هایی که پسته کاشته اند وجود دارد. به دلیل خشکسالی، بسیاری از باغ های پسته بهره وری بسیار پایینی دارند. به طوری که زمانی به ازای هر هکتار باغ پسته، دو تن محصول برداشت می کردیم اما این عدد اکنون به متوسط ۵۰۰ کیلوگرم در هکتاررسیده است.

دومین مشکل بزرگ در صنعت پسته، خرده مالکی است. نزدیک ۸۰ درصد باغ های پسته به صورت خرد اداره می شود. بهتر بگویم؛ بیش از ۸۰ درصد باغ های پسته با مالکیت زیر دو هکتار اداره می شود. کمتر از ۲۰ درصد باغ ها مالکیت بالای دو هکتار دارد و از این میزان چیزی کمتر از پنج درصد از کل باغ ها با مالکیت بالای ۲۰ هکتار اداره می شود. این بررسی آماری نشان می دهد که در بخش تولید در شرایط خوبی قرار نداریم. با شرایط خرده مالکی، مصرف آب و نهاده ها برای تولید پسته بیشتر و بهره وری کمتر می شود. وضع خرده مالکی باعث می شود به دلیل عدم مدیریت متمرکز و صحیح، تسلطی روی روش های بهینه کاهش مصرف آب و مقابله با بلایای طبیعی نداشته باشیم.

در آمریکا به عنوان رقیب اصلی ما در بازار پسته، متوسط مالکیت باغ ها بیش از ۱۰۰ هکتار است که در مقابل وضع خرده مالکی باغ های پسته ایرانی، فعالیت را برای بخش تولید در کشورمان دشوار کرده است.

سومین مسئله ما در بخش تولید، سنتی بودن باغ های پسته و بی توجهی به پایه و پیوندزنی به روش علمی است. باغ های پسته در ایران عمدتاً سنتی پی ریزی شده و بهره وری ما در بخش تولید بسیار پایین است. به همین دلیل است که از حدود ۴۰۰ هزار هکتار باغ زیر کشت برای محصول پسته، تنها ۲۰۰ هزار تن تولید داریم که متوسط ۵۰۰ کیلو در هر هکتار است. این وضعیت ما در مقایسه با آمریکا که به روایتی تا هفت برابر این میزان در هکتار برداشت پسته دارد، گویای آن است که در زمینه بهره وری نمی توانیم با رقبایمان رقابت کنیم.

همه این مسائل باعث شده تا قیمت تمام شده پسته ما بالا باشد؛ که بزرگ ترین معضل و مشکل بخش تولید در صنعت پسته است.

قیمت تمام شده کنونی پسته ایرانی تقریبا یک ونیم برابر پسته آمریکایی است. با این اوصاف تنها به دلیل تنوع، کیفیت و مزه پسته ایرانی می توانیم در بازارهای جهانی رقابت کنیم.

چالش دیگر ما، باقی مانده سموم در محصول است. چون باغ های ما خرده مالکی است و باغداران ما به روش اصولی کار نمی کنند، همچنین دسترسی به سموم استاندارد در کشور سخت است، استفاده از سموم غیرمجاز به شدت رواج دارد.

در بخش صادرات هم، مسئله اصلی ما تحریم ها و تیرگی روابط بین الملل است. بسیاری از تجار خشکبار در دنیا دیگر علاقه ای برای کار با تجار ایرانی ندارند. همچنین ما به دلیل بی ثباتی قوانین و تورم بالا و بی ثباتی در بازار ارز، شرایط خوبی برای عقد قراردادها نداریم درحالی که رقبا گاه قراردادهای بلندمدت منعقد می کنند. اینکه اثر پیمان سپاری ارزی از تحریم ها روی کاهش توان صادراتی ما بیشتر است یاتحریم، به باور من به عنوان کسی که ۴۰ سال در این حوزه فعال است، بیشتر مشکلات ما حتی وجود پیمان سپاری و نابسامانی بازار ارز خود ناشی از تحریم ها و شرایط بد روابط بین الملی ماست. البته باید به این مطلب دقت کنیم که اگر همه مسایل ما در صادرات نیز حل شود، بازهم قیمت تمام شده بالا، توان رقابت در بازارهای جهانی را برای ما سخت ودشوار می کند. حمل طولانی مدت پسته در کشتی ها و کانتینرها در حمل ونقل دریایی یا حمل ونقل زمینی مشکلات جدی داریم. در زمینه حمل زمینی ما بعضی اوقات راننده ای پیدا نمی کنیم که ویزای کشورهای مقصد را داشته باشد و بتواند بارهای ما را برای مقاصد صادراتی مان حمل کند. از سویی هزینه بالای حمل ونقل ، کرایه، بارگیری در کشتی و آزمایش های متعدد روی محصول ایرانی در خارج از مرزها، همسو با محدودیت ها و تحریم ها هزینه ها را چنان سنگین و بالا برده که شرایط را برای صادرات بسیار دشوار کرده است.

باهمه این اوصاف سال پیش رو می تواند سال بهتری از سال های اخیر برای تولید و صادرات پسته ایرانی باشد.